Sindrom pekućih usta (SPU) opisuje se kao pekući osećaj jezika i/ili sluzokože usta i usana bez vidljivih promenama na sluzokoži usta. Oboleli pacijenti javljaju se stomatolozima žaleći se na više problema, uključujući pečenje, suvoću i promenu ukusa. Žalbe na račun SPU se češće dobijaju od žena, pogotovo nakon menopauze. Smatra se da je od SPU boluje oko 5% populacije i to uglavnom osoba starijih od 60 godina. Uzroci SPU su višestruki i ostali su nedovoljno rasvetljeni. Pacijenti koji pate od SPU su najčešće pregledavani od strane više doktora, uključujući lekara opšte prakse, interniste, stomatologa, oralnog i maksilofacijalnog hirurga, specijaliste bolesti usta i dr.

Postoje brojni simptomi vezani za SPU ali koji nisu vezani za tačno određenu anatomsku lokalizaciju u ustima. U više od polovine pacijenata javljaju se bolni nadražaji, koji su spontani i za koje pacijent ne može da nađe uzrok. Bolne senzacije najčešće se javljaju na sluznici usta i to na više mesta. To su najčešće prednje 2/3 jezika, prednji deo tvrdog nepca i sluzokoža donje usne. Koža lica najčešće nije zahvaćena. Kod većine pacijenata bol i pečenje gube se u toku noći i pojavljuje se tek tokom ranog ili kasnijeg jutra. Tokom dana oni se pojačavaju i dostižu svoj maksimum u kasno poslije podne. Takođe se, kao simptom, javlja i kserostomija, odnosno suvoća usta. Ovaj simptom javlja se u oko 50% obolelih.

Pored ovih simptoma, često dolazi i do promena u čulu ukusa. Promene se javljaju u oko 2/3 obolelih i sastoje se u perzistirajućim ukusima (gorko, "metalno" ili oba). Ove promene mogu se ogledati samo u vidu slabljenja čula ukusa.

Iako su se mnogi faktori krivili za nastanak ovog oboljenja, oni su uglavnom osporavani. Prema nekim istraživanjima najveći krivac za nastanak SPU jesu mobilne proteze, koje svojim neprikladnim odnosom dovode do stvaranja pekućih senzacija. Mana ovakvim istraživanjima je to da se čak i posle korekcije takvih proteza i/ili izrade novih, SPU i dalje održao.

Drugi faktor, koji može dovesti do stvaranja ovog sindroma, jeste materijal od koga se izrađuju proteze. Zapravo, metil-metakrilat ima potvrđeno alergijsko dejstvo. Tako, u slučajevima gde je došlo do pojave eritema sluzokože, indikovana je promena materijala od kojeg je izrađena proteza (npr. sa metalom). Tada dolazi do delimičnog ili potpunog gubitka simptoma. Međutim, u slucajevima gde nema znakova kontaktnog dermatitisa, promena materijala uopšte neće imati uticaja na simptome SPU.

Osetljivost na amalgam je jedna od najčešćih medicinskih dijagnoza povezanih sa SPU. Pored amalgama, za restaruraciji zuba koriste se i zlato, platina, cink, galijum, indijum, kobalt, hrom, nikl, gvožđe i silicijum. Iako su prijavljeni slučajevi osetljivosti na ove materijale, njihova tačna uloga u nastanku SPU nije jasno utvrđena.

Simptomi galvanizma takođe mogu dati simptome slične onim u SPU. Galvanizam prestavlja pojavu nastanka galvanskih struja u ustima pacijenta usled prisustva različitih metala (npr. amalgamska plomba i metalo-keramički most). Nastanak ovakvih struja dovodi do pekućih senzacija sa ili bez matlnog ukusa u ustima. Situacija se popravlja čim se ukloni jedan od matela.

Još jedan od faktora koji može dovesti do SPU jeste kandida. Međutim, često se dešava da je dijagnoza kandide zasnovana na rezultatima antigljivične terapije, a ne na osnovu mikrobiološke analize. Pored toga, neka istraživanja ukazuju da je kod čak 86% pacijenata sa SPU bez znakova kandide došlo do poboljšanja, poslije terapije antigljivičnim lekovima.

Mnogi sistemski faktori dovedeni su u vezu sa SPU, iako su za dosta od njih potrebna dodatna istraživanja kako bi se utvrdila njihova povezanost. Među najčešćim uzrocima UPS kod žena spominje se period menopauze odnosno hormonski poremećaj koji se javlja normalno u tom periodu. Oralne nelagodnosti zajedno sa SPU najčešće su prateći simptom menopauze. Međutim, u brojnim istraživanjima nijedna terapija hormonima nije rezultirala poboljšanjem stanja.

Anemija usled nedostatka gvožđa kao i vitamina B kompleksa smatrani su kao mogući faktori u nastanku SPU. Prema rezultatima nekih istraživanja, čak 88% pacijenata je dobro reagovala na terapiju B vitaminom, dok po drugoj pacijenti uopšte nisu reagovali. Stoga, uloga vitamina B u etiologiji SPU ostaje nedovoljno istražena

Dijabetes se takođe dovodi u vezu sa SPU. Smatra se da su pacijenti sa dijabetesom podložniji nastanku infekcija kandidom, koja izaziva simptome SPU. Takođe, zbog promjena koje se dešavaju u krvnim sudovima ovih pacijenata, snižava se prag za bol.

Kako sindrom pekućih usta u većini slučajeva nema jasnu somatsku (telesnu) etiologiju, to se sve češće ispitivaju mogući psihološki faktori. Prema nekim studijama u preko 50% pacijenata sa SPU nađeni su psihičkih znaci.

Čim se ustanovi postojanje pekućeg osjećaja kao i osjećaj svraba treba uraditi temeljan pregled usne duplje. Tim pregledom se mogu utvrditi eventualno postojanje nekih lokalnih uzroka SPU. Na drugu stranu neki sistemski poremećaji, kao što su nedostatak gvožđa i vitamina B, mogu se lako utvrditi pregledom krvi.

Terapija SPU zavisi od dobro postavljenje dijagnoze i od jasno utvrđene etiologije. To zapravo znači da će terapija pre svega biti kauzalna tj. bice usmerena ka uzroku. U slučajevima gde je etiologija i dalje nepoznata, koriste se nekoliko preparata, i to: rastvor 7% salicilne kiseline i 70% alkohola koji se nanosi na bolno mjesto u trajanju od 10 sekundi, rastvori lokalnih anestetika kao i triciklični antidepresivi (npr. Elavil, Tryptanol, Endep, Elatrol, Tryptizol, Trepiline, Laroxyl). Mehanizam delovanja ovih antidepresiva nije jasno utvrđen.

Kod pacijenata kod koji ovaj sindrom perzistira duži period, većina se navikne na simptome i odustane od potrage za odgovarajućom terapijom, pogotovo ako stomatolog pokaže nadmenost il nestrpljenje. Na kraju, ukoliko se čak i detaljnom pretragom ne dođe do odgovora o etiologiji SPU savetuje se pacijentima poseta psihologu, radi utvrđivanja nekih psihičkih problema, koji mogu biti uzrok ovakvim promjenama.