Rečnik stručnih izraza
| A.D.A. | skraćenica od Američkog udruženja stomatologa (American Dental Association); |
| Abrazivna sredstva | sadrže sredtsva koja deluju erozivno na površinu i izazivaju trošenje materijala trenjem. U stomatologiji se ova sredstva koriste uglavnom za poliranje; |
| Abrazija zuba | progresivno trošenje tvrde zubne supstance, koja može biti u tolikoj meri da dolazi do nestanka cele krune zuba; |
| Adenom | benigni tumor pljuvačnih žlezda; |
| Adenovirusi | velika grupa DNK virusa koja se javlja u čoveka i nekih životinja; |
| Adrenalin | hormon srži nadbubrežne žlijezde. Često se koristi u konbinaciji sa lokalnim anestetikom jer dovodi do skupljanja krvnih sudova, što smanjuje krvavljenje i produžuje dejstvo same anestezije; |
| Afta | ogran ili deo tela koji je funkcionalno povezan sa ostalim delovima tela u vršenju nekog procesa npr. zub iz iste vilice, koji se nalazi pored zuba koji se posmatra ili obrađuje; |
| Agonist | ogran ili deo tela koji je funkcionalno povezan sa ostalim delovima tela u vršenju nekog procesa npr. zub iz iste vilice, koji se nalazi pored zuba koji se posmatra ili obrađuje; |
| AH-26 | fabrički naziv za materijal kojim se puni kanal korena posle endodontske terapije; |
| Ahelija | greška u razvoju donje trećine lica, kada postoji urođeni nedostatak jedne ili obe usne; |
| AIDS | (Acquired ImmunoDeficiency Syndrome - SIDA) - virusno oboljenje prouzrokovana humanim retrovirusom; |
| Akrilat | materijal koji je u upotrbi od 1940. godine. Uglavnom se koristi za izradu proteza (protetičkih i ortodontskih); |
| Aktivator | hemijska supstancija neophodna za aktivaciju i ubrzanje hemijske reakcije; |
| Aktivator | mobilna ortodontska naprava koja služi za korekciju međuviličnih odnosa u tri prostorne ravni; |
| Aktivna ploča | mobilna ortodontska naprava koja se izrađuje posebno za svaku vilicu. Sastoji se od akrilatne ploče, koja nosi retencione (koji drže ploču za vilicu) i aktivne elemnte (koji imaju aktivnu ulogu u ispravljanju zuba); |
| Akutan | nagao; stanje bolesti koje počinje naglo sa izrazitim simptomima; |
| Alergen | materije koje stimulišu organizam da stvaraju alergijska antitela odnosno dovode do stvaranja alergije; |
| Alergija | patološko stanje organizma koje potiče iz pojačane reaktivnosti organizma u kontaktu sa specifičnim stranim supstancijama koje imaju alergenske osobine. Svaki ponovni ulaz dotične materije dovodi do reakcije organizma koja nekad može biti opasna i po život; |
| Alginat | materijal koji se koristi za uzimanje otisaka krezubih i bezzubih vilica; |
| Alopecija | okalno opadanje kose ili dlaka na bradi, koje se javlja zbog žarišta (fokalnog oboljenja). Ona se mogu nalaziti i na zubima, zbog čega je neophodno izvršiti detaljan pregled zuba; |
| Alteracija | promena, pogoršanje, prelaz dobroćudnog procesa u zloćudni, npr. maligna alteracija; |
| Alveola | deo kosti donje i gornje vilice u kojoj su usađeni zubi tj. njihovi korenovi; |
| Alveolitis | upala alveole. Skup simptoma nakon vađenja zuba čiji je glavni znak jak bol; |
| Alvaeotomija | hirurško uklanjanje koštanog dela alveole. Ovim zahvatom se odstranjuje zaostali koren, neiznikao zub i sl.; |
| Amalgam | legura žive sa srebrom, kalajem, bakrom i cinkom. Koristi se kao materijal za tzv. "sive" plombe; |
| Amptutacija | delimično odstranjivanje dela tela ili organa hirurškim putem; |
| Amputacija pulpe | delimično uklanjanje dela pulpe; |
| Anafilaktički šok | skup burnih alergijskih pojava koje nastaju naglo nakon ponovnog unošenja alergena u organizam. Može biti opasan po život ukoliko se ne reaguje brzo; |
| Analgetici | sredstva koja smanjuju bol; |
| Anamneza | skup podataka o početku, razvoju i toku bolesti ili stanja što ih bolesnik daje doktoru o svom zdrastvenom životu pre sadašnje bolesti; |
| Anatomski otisak | otisak uzet za potrebe dijagnoze ili izrade individualne kašike; |
| Anestezija | privremena neosetljivost na bolne i druge nadražaje. Može se izvoditi površno (kada je anestetik u vidu gela) i infiltraciono (anestetik je u vidu injekcije); |
| Angle, E.H. | (1855.-1930.) osnivač savremene ortodoncije čije knjige i danas prestavljaju izvor ortodontskih saznanja. Uveo je klasifikaciju ortodontskih anomalija, sa podelom u tri osnovne klase; |
| Anodoncija | urođeni nedostatak jednog ili više zuba. Može se javiti samo u mlečnoj ili u obe denticije. Na anodonciju mlečnih obično se nadovezuje i anodoncija stalnih zuba. Najčešća je u žute rase a najređa u crne; |
| Antagonist | lek suprotnog delovanja, organ ili deo tela koji deluje suprotno. Zubi u suprotnoj vilici, koji u okluziji dolaze u međusobni kontakt; |
| Antibiogram | metoda utvrđivanja osetljivosti mikro-organizama na dejstvo antibiotika; |
| Antibiotici | hemijske supstancije koje uništavaju ili sprečavaju rast drugih mikro-organizama. Mehanizam delovanja je različit. Najznačajniji predstavnici su penicilini, cefalosporini, tetraciklini i dr.; |
| Antimikotici | antibiotici sa specifičnim delovanjem na gljivice. Ovde spadaju Nystatin, Mikonazol, Amphotericin B i dr.; |
| Antipiretici | sredstva za snižavanje telesne temperature; |
| Apikotomija | hirurško uklanjanje vrha korena zuba; |
| Apsces | nakupina gnoja u tvrdom tkivu; oštro ograničena gnojna upala. U stomatologiji mu je najčešći uzročnik zub; |
| Arsen | srebrnosivi metal sa mirisom na beli luk, otrovan za čovjeka. U stomatologiji se upotrebljavaju preparati arsena za devitlizaciju pulpe. Ovi preparati ne bi trebalo da stoje duže od 2 dana; |
| Artikulator | mehanička naprava u kojoj se postavljaju modeli vilica (koji su dobijeni na osnovu otisaka) i koja oponaša pokrete vlice; |
| Atečmen | naprava za fiksaciju, retenciju i stabilizaciju dentalnih proteza. Obično se sastoji iz dva dela, od koji se jedan nalazi na zubu a drugi u protezi; |
| Atrofija | proces smanjivanja tkiva na račun smanjenja broja ćelija (naspram aplazije kod koje dolazi do smanjenja zapremine ćelija); |
| Baby bottle sindrom | skup kliničkih znakova različitog inteziteta na mlečnim zubima nazvan i cirkularnim karijesom. Karakteriše ga obilno i brzo razaranje zubnog tkiva u predelu vrata zuba. Naročito je izražen na gornjim sekutićima; |
| Belova paraliza | paraliza facijalnog živca. Simptomi su: nedostatak nosno-usne brazde, spušten ugao usana, opušten obraz i nestanak bora na čelu, i oni se javljaju na jednoj polovini lica; |
| Bezubost | stanje bez zuba, gubitak svih zuba; |
| Bela plomba | plomba načinjena od kompozitnih materijala; |
| Black, G.V. | američki zubni lekar, jedan od utemeljivača savremene stomatologije; |
| Bravica | osnovni elemenat fiksne ortodontske terapije koji je, u sklopu sa prstenom ili samostalno, zaljiepljen za određeni deo zuba i služi za nošenje ostalih delova ove terapije; |
| Bruksizam | snažno škripanje i stezanje zuba, posebno za vreme spavanja. Pri tome nastaje neobično dugo i nefiziološko opterećenje zuba što ima za posledicu ubrzano trošenje tvrdog zubnog tkiva; |
| Brušenje zuba | klinički postupak kojim se prirodni zub, koji je predviđen za krunicu, preoblikuje. Osnovno pravilo je da se zub brušenjem tako preoblikuje da je njegov najveći obim na gingivalnom rubu; |
| Caklina | gleđ; |
| Candida albicans | gljiva iz porodice Cryptococcaceae. Spada u tzv. uslovno patogene mikroorganizme tj. pod određenim uslovima mogu izazavti infekciju. Uzrokuje najčešću gljivičnu infekciju usne duplje; |
| Cement | mineralizovano tkivo koje prekriva koren zuba. Slično je kosti no za razliku od nje nema krvne sudove i nerve. Prestavlja sastavni deo parodontalnog aparat kojim se zub drži u alveoli; |
| Cement | preparat koji se sastoji iz praška i tečnosti. Služi za podloge ispod plombi, privremene ispune i za fiksaciju kruna i mostova; |
| Cirkularni karijes | vidi "Babby bottle sindrom"; |
| Cista | šuplina bez otvora smeštena u trvdom ili mekom tkivu sa vlastitim omotom, ispinjena tečnim ili polutečnim sadržajem; |
| Cucla | veštačka zamena majčine dojke. Može služiti za umirenje deteta (varalica) ili kao nastavak na bočici za hranjenje. Izrađuje se u više oblika, ali su dva osnovna cucli: nefiziološka, koja neadekvatno naleže u ustima i nakon duže upotrebe može izazvati anomaliju (otvoren zagriz), i fiziološka, koja je oblikovana tako da dete pri sisanju pravi pokrete gotovo istovetne onima kod prirodnog hranjenja te se zbog toga i preporučuje; |
| Čeljust | Vilica |
| D.M.D.. | skraćenica od doctor medicinae dentariae. Upotrebljava se u engleskom govornom području, a titula se dobija nakon završenog fakulteta (Dental School); |
| Degeneracija | proces koji dovodi do promene od višeg na niži nivo. Posledica degeneracije je oštećenje pa i smrt ćelije, tkiva, celih organa ili njihovih delova; |
| Dekubitus | bolna pojava na delovima tela izložena pritisku; |
| Demineralizacija | kiseli agensi otapaju mineralne soli iz zubne gleđi, te ova gubi svoju strukturu i tvrdoću. Kod karijesa ovo se dešava ispod dentalnog plaka, ali jake kiseline ili njihove pare mogu delovati i neposredno, pogotovo kod nekih profesija; |
| Dentalgija | zubobolja; zubni bol koja može biti, sa obzirom od tkiva od kojeg potiče, detinalna, pulpna, parodotalna, periapeksna i reflektovana. Zubobolja je najčešći simptom oboljenja pulpe, Može se javiti spontano ili na različite termičke, hemijske ili mehaničke nadražaje; |
| Dentikli | pulpni kamenčići; sitne tvorevine koje se stvaraju unutar pulpnog prostora. Nalaze se u 60 do 90% svih zuba, dok se samo 15% može videti na rendgen snimku. Mogu uveliko otežati endodontsku terapiju; |
| Dentin | tvrdo zubno tkivo koje okružuje zubnu pulpu. U predelu krune zuba prekriven je sa gleđi, a u predelu korena prekriva ga cement; |
| Desni | vidi gingiva; |
| Devitalizacija | usmrćenje, oduzimanje karakteristika i atributa životnosti; |
| Devitalizacija pulpe | nekrotizacija vitalnog tkiva pomoću određenih preparata, nepohodna za endodontsku terapiju u onim slučajevima kada nije moguće izvršiti vitalno uklanjanje pulpe. Preparati za devitelizaciju su na bazi formaldehida i arsena; |
| Diastema mediana | fiziološki ili patološki razmak između gornjih prvih sekutića. Uglavnom se pojavljuje kao izolovana anomalija koja je neslednog karaktera; |
| Dijagnoza | utvrđivanje bolesti ili patološkog stanja na osnovu anamneze i fizičkih ispitivanja. Uz osnovne dijagnostičke metode primenjuje se i posebne: laboratorijske, rendgenske i dr.; |
| Diskoloracija zuba | promena boje ili providnosti krune zuba najčešće prouzrokovana sredstvima za ispune (plombe), lokalnim ili sistemskim lekovima, karijesom, nekrozom pulpe ili krvavljenjem; |
| Displazija | razvojni poremećaj čije je osnovno obiljležje neusklađenost između pojedinih delova organa ili sistema; |
| Displazija zuba | lokalizovani prekid razvoja zuba. Pojavom može biti zahvaćen jedan ili više zuba u jednoj vilici; |
| Distalan | onaj koji je usmeren prema završetku zubnog luka tj. koji je najudaljeniji od srednje linije lica, prateći zaobljenost zubnog luka; |
| Dečija stomatologija | grana stomatologije koja obuhvata sve aktivnosti stomatološke zaštite dečije dobi. To uključuje zdravstvene mere koje služe unapređenju i odrđavanju oralnog zdravlja, prevenciju i lečenje dentooralnih bolesti i rehabilitaciju organa za žvakanje u dece i omladine; |
| DNK | skraćenica za DezoksiriboNukleinsku Kiselinu, koja se nalazi u jezgru hromozoma. Funkcijski je organozovana u gene; |
| Doctor medicinae stomatologicae | latinski naziv zakonom priznate titule diplomiranim studentima stomatologije; |
| Doctor medicinae univerzalis | latinski naziv zakonom priznate titule diplomiranim studentima medicine; |
| Dražeja | pilula ili tableta presvučena šećerom; |
| Držač mesta | jednostavna preventivna naprava, koja je indikovana pri prevremenom gubitku (najčešće) mlečnih zuba, u situacijama gde preti smanjenje prostora za nicanje stalnog zuba naslednika. Prema funkciji dele se pasivne, koji samo održavaju prostor, i aktivne, koji vraćaju izgubljeni prostor; |
| Džep | najvažniji je znak u toku parodontopatije, koji prestavljaju patognomoničan znak za ovo oboljenje; |
| E.O.S. | skraćenica Evropskog ortodontskog udruženja (Europian Orthodontic Society); |
| E.P.A. | skraćenica Evropskog protetskog udruženja (Europian Prosthodontic Association); |
| E.S.E. | skraćenica Evropskog udruženja endodonata (Europian Society of Endodontology); |
| Edem | oobilnije nakupljanje tečnosti u međućelijskom prostoru tkiva. Nastaje povećanim izlaskom tečnosti iz krvnih kapilara i nesposobnosti limfnih kapialara da apsorbuju višak tečnosti; |
| EDTA | skraćenica za etilendiamin tetraosetnu kiselinu. Natrijumova so ove kiseline koristi se u endodonciji; |
| Egzantem | kožni osip. Prato mnoge infektivna i neinfektivna oboljenja; |
| Egzacerbacija | pogoršanje simptoma ili toka bolesti; |
| Egzogeno | što dolazi od napolje; suprotno = endogeno; |
| Egzostoza | koštana izraslina na površini kosti. U ustima je česta na zubnom nastavku; |
| Ekscizija | hirurški postupak kojim se izrezuje deo tkiva u dijagnostičke ili terapijske svrhe; |
| Ekskavator | instrument za struganje, čišćenje i uklanjanje patoloških i nepoželjnih supsatnci; |
| Ekstirpirati | odstraniti bolesni deo organa ili tkiva hirurškim zahvatom; |
| Ekstirpacija pulpe | potpuno odstranjivanje zubne pulpe endodontskim instrumentom. Može se izvesti na dva načina: kao mortalna, kada se prvo usmrti pulpa, i kao vitalna; |
| Ekstrakcija | vađenje zuba, nejčešći zahvat u oralnoj hirurgiji; |
| Ektopičan zub | nenormalan položaj zuba za vreme nicanja ili posle. Ogleda se u njegovom nepravilnom položaju van zubnog niza; |
| Elektroforeza | putovanje koloidnih čestica u tekućoj sredini ka elektrodi sa suprotnim nabojem. Negativne čestice putuju ka pozitivnoj elektrodi i obrnuto. Princip se primenjuje u endodontskoj terapiji; |
| Emajl | gleđ; |
| Endodoncija | grana stomatologije koja se bavi morfologijom, fiziologijom, patologijom, dijagnostikom i terapijom zubne pulpe i periakpeksnih tkiva; |
| Endosealni implant | predstavlja jednu vrstu implanta; |
| Enukleacija | hirurško uklanjanje neke ograničene tvorevine, manje kosti ili ciste; |
| Epitel | tkivo koje pokriva sve spoljašnje telesne površine. Ima najrazličitije funkcije: mehanička zaštita organizma, ograničavanje telesnog isparavanja, primanje i izlučivanje supstanci, primanje nadražaja. On se sastoji iz nekoliko slojeva ćelija; |
| Epulis | benigna izraslina lokalizovana na gingivi. Često se nalazi sa obe strane zubnog grebena povezana sa uskom peteljkom (nalik peščanom stu). Najčešće nastaje zbog lokalne iritacije (karijes, plombe, protetski radovi itd.); |
| Eritem | difuzno ili ograničeno crvenilo na koži ili sluzokoži; |
| Erozija | plitka ozljeda površnog sloja epitela oralne sluzokože. Nastaje najčešće zbog mehaničkih očtećenja. Ovakva oštećenja uglavnom brzo zarastaju; |
| Erozija zuba | lokalizovani gubitak gleđi, izazvan hemijskim faktorima; |
| Estetika | filozofska disciplina koja se bavo umetnošću i umetničkim stvaralaštvom; estetsko - lepo, ukusno; |
| Etiologija | nauka o uzrocima nekih pojava, odnosno deo neke nauke koja istražuje uzroke nekog reda pojava. Deo medicine koja se bavi proučavanjem uzroka bolesti, da bi se utvrdio njen pravi izvor i olakšalo lečenje; |
| Eutanazija | lagana smrt; usmrćenje neizlečivo bolesnih; |
| F.D.I. | skraćenica za Međunarodno udruženje stomatologa (Federation Dentarie Internationale) osnovano u Parizu 1900. godine; |
| Faseta | svaka kvržica na kruni zuba ima izgled piramide sa tri strane koje se označavaju kao fasete; |
| Faseta | prednja strana krunica od akrilata, koja je u boji i obliku nalik prirodnim zubima; |
| Faseta | ili veniri. Predstavlja vrstu protetske nadoknade koja se postavlja na prednje strane zuba; |
| Fasetirana krunica | jednodelna estetska krunica, izrađena od livenog metala (ili legure) sa estetskim dodatkom (fasetom); |
| Febrilan | grozničav, onaj kojiima povišenu telesnu temperaturu (iznad 37oC); |
| Fetus | ljudski ili životinjski zametak; kod čovjeka od 8. nedjelje intrauterinog života do rođenja; |
| Fibroma | benigni tumor vezivnog tkiva. Može se pojavtiti na svakom mestu u usnoj duplji. Terapija je hirurška; |
| Fibroza | proces bujanja vezivnog tkiva. Patološki proces kada se, zbog raznih razloga, kvalitetnije tkivo zamjenjuje manje vrijednim, vezivnim, tkivom; |
| Fibroza pulpe | fibrozna degeneracije pulpe. Proces koji prati starenje organimzma, a karakteristično je smanjenje ćelija pulpe i povećanje vezivnog tkiva; |
| Fiksni ortodontski aparat | naprave koje se primjenjuju u ortodontskoj terapiji, izrađene prema načelima fiksne tehnike; |
| Finiranje | mehanička obrada površine plombe koja se izvodi posebno konstruisanim svrdlima; |
| Fisura | brazda odnosno ulegnuće na griznoj površini zuba bočnih zuba i koja daje karakterističnu morfologiju svakom zubu; |
| Fistula | cevasti kanal koji spaja dve šupljine ili šupljinu u telu sa površinom tela; |
| Fiziologija | nauka o funkciji organizma čiji je cilj otkrivanje fizičke i hemijske procese od kojih zavise razvoj i održavanje života; |
| Flečer | cement; |
| Flegmona | oblik zapaljenja pri kojem se gnoj difuzno širi u tkivu ili organu, zahvatujući sve slojeve bez jasno označene granice između zdravog i inficiranog tkiva; |
| Fluor | hemisjke element (oznaka: F). Halogeni element koji je najreaktivniji od svih elemenata te se nikad ne nalazi samostalan, već samo u vidu jedninjenja. Upotrebljava se za prevenciju karijesa; |
| Fluoroza zuba | nastaje kada se u organizam unosi veća količina fluora. Najčešće se javlja endemski (kada zahvata čitavo jedno područje) u mestima gdje je količina fluora u vodi veća od 2mg/L; |
| Fobija | strah koji se javlja bez stvarnog razloga; |
| Foetor ex ore | neugodan zadah iz usta; |
| Fokalna infekcija | žarišna infekcija, bolest koja može nastati širenjem infekcije iz bilo kog inficiranog žarišta u organizmu; |
| Forniks | krov i dno vestibularnog prostora (prostor između zuba i obraza); |
| Fraktura | lom, prelom; |
| Fren(ul)ektomijA | operacioni zahvat u kojem se uklanja frenulum; |
| Frenulum | nabor sluzokože koji povezuje usnu ili jezik sa alveolarnim nastavkom odnosno podom usne duplje; |
| Frontalni zubi | prednji zub, smješten u gornjoj i donjoj vilici u rasponu između očnjaka; |
| Furunkul | bolan čvor na koži i potkožnom tkivu izazvan ingekcijom, nastao oko korijena dlake; |
| Fuzija zuba | spojeni zub, nastao usled ranog spajanja zubnih zametaka. Spajanje može biti delimično ili potpuno; |
| Galvanizam | pojava galvanske struje pri dodiru dve ili više različitih metala u ustima npr. sveži amalgam i zlatna krunica. Posljedice su peckanje u ustima, promena čula ukusa i dr.; |
| Gangrena | nekroza tikiva ili organa. Može biti začeta bekterisjkom infekcijom; |
| Gangrena pulpe | odumiranje pulpe i invazija bakterija. Moguća je prebojenost krune zuba i osetljivost na toplotu. Leči se uklanjanjem bolesnog tkiva i punjenjem korenskog kanala; |
| Geminacija zuba | zub blizanac. Javlja se u slučajevima gde je došlo do deljenja zametka zuba u uzdužnom smjeru, pa se od jednog zametka stvorilo dva istovetna zuba; |
| Genciana violet | arkidinska boja, blagi antiseptik koji se kao 0,5-1% rastvor koristila u lećenju kandide. Primenjuje se i kao jedan od sredstava za premazivanje zuba kako bi se otkrio dentalni plak; |
| Geografski jezik | stečeno oboljenje jezika; |
| Gerijatrija | grana humane medicine koja se bolestima starije životne dobi; |
| Gingiva | fibrozno tkivo porkiveno epitelom koje okružuje zube i pokriva gornji deo alveolarnog nastavka; |
| Gingivektomija | hirurški zahvat na gingivi kojim se odstranjuje hipertrofična gingiva; |
| Gingivitis | akutna ili hronična upala gingive kao samostalna bolest ili kao prateća pojava nekog opšteg oboljenja; |
| Gingivalni džep | patološko produbljenje gingivalnog sulkusa u područje gingivalnog tkiva; |
| Gingivoplastika | hirurški zahvat preoblikovanja gingivalnih rubova u fiziološki oblik kako bi se popravio izgled i funkcija gingive. Izvodi se kao samostalni zahvat ili u konbinaciji sa gingivektomijom; |
| Glas-jonomer | cement koji nastaje mešanjem praha kalcijum-aluminijum-silikata i vodenog rastvora poliakrilne kiseline. Cement je male tvrdoće i nije prikladan da se koristi na mestima gde je jak pritisak, pa se koristi za male plombe na prednjim zubima. Oslobađa fluor pa tako sprečava nastanak karijesa; |
| Gleđ | najtvrđe tkivo u ljudskom organizmu. Pokriva spoljašnju stranu krune zuba. U sazrelom stanju ona je visoko mineralizovana i sadrži 96-98% neorganskih materija; |
| Gnatologija | nauka o mastikatornom organu. Obuhvata fiziologiju, funkcionalne poremećaje i metode lečenja; |
| Granulom | masa granulacionog tkiva koje se stvara kao reakcija na infekciju ili invaziju stranih tela; |
| Gutaperka | prečišćeni koagulisani sok tropskih biljaka. Postaje plastična na 60oC, topiva u eukaliptusovom ulju, nerastvorljiva u vodi. U obliku štapića služi za ispun korenskih kanala; |
| Heilitis | oboljenje usana; |
| Hemangiom | najčešći tumor krvnih sudova. Najčešće su lokalozovani na usnama, sluzokoži obraza, alveolarnom nastavku i jeziku. Terapija je hirurška; |
| Hematom | nakupina krvi, krvni izliv. Nastaj kod krvevljenja u tkivu i stvara otok. U koži je prvo crvene boje, zatim plavkaste i na kraju žućkaste i zelenkaste boje. U stomatologiji može nastati kao posledica davanja lokalne anestezije ili vađenja zuba; |
| Hemofilija | prirodno oboljenje krvi, nasledna bolest od koje boluju muškarci. Uzrokovana je nedostatkom jednog od faktora koagulacije; |
| Hemoragija | krvavenje, isticanje krvi iz krvnog suda. Po vrsti krvnog suda razlikujemo arterijsko, vensko, kapilarno i parehimatozno ; |
| Hereditaran | nasledan; |
| Herpes | upalno oboljenje kože i sluzokože. Uzročnik je Herpes virus hominis. Postoje tipova ovog virusa, od kojih prvi (Herpes simplex) izaziva promene u ustima (detaljnije); |
| Hidrofilan | koji privlači vodu; |
| Hidrofoban | koji odbija vodu; |
| Hipercementoza | pojava kod koje se sekudarno povećava cementna supstanca, obično na apeksnoj trećini korena zuba. Najčešći su joj uzroci upala i trauma. Predstavlja problem pri vađenju zuba; |
| Hiperemija | pojačana prokrvljenost u tkivima i organima; |
| Hiperemija pulpe | početni stadijum upale pulpe najčešće prouzrokavana karijesom; |
| Hiperplazija | abnormalno množenje ili povećanje ćelija u tkivima; |
| Hipertenzija | povišen krvni pritisak u arterijskom sistemu; |
| Hipertrofija | abnormalno povećanje ili preteran rast organa ili njegovih delova ; |
| Hipokrat | najugledniji starogrčki doktor, osnivač medicinske nauke i teorije o uzročnicima bolesti; |
| Hipoplazija | nepotpun razvoj pojedinog organa ili njegovih delova, a i čitavog organizma; |
| Hipotenzija | smanjen krvni pritisak; |
| Histologija | nauka koja obrađuje građu višećelijskih organizama; |
| Hutchinson-ovi zubi | naziv za gornje sekutiće koji su zadebljani poput bačve sa polumesečastim udubljenju na sečivnoj ivici. Ovakav oblik zuba je karakterističan za infekcije sifilisa; |
| I.A.D.R. | skraćenica za Međunarodno udruženje za istraživanja u disciplinama stomatoloških nauka (International Association for Dental Research); |
| I.A.G. | skraćenica za Međunarodnu akademiju za gnatologiju (International Acadamy of Gnathology); |
| I.A.N.C. | skraćenica za Internacionalni komitet za anatomske nazive (International Anatomical Nomenclature Committee), osnovan u Bazelu 1895. godine; |
| I.S.O. | skraćenica za Međunarodnu organizaciju za standardizaciju (Intenational Organization of Standardization) koja se primenjuje i u stomatologiji; |
| Imedijatan | neposredan, skori, trenutačan, koji se odmah uključuje; |
| Imedijatna proteza | totalna ili parcijalna proteza primenjena neposredno posle vađenja zuba a izrađena po posebnom postupku; |
| Imobilizacija | postupak kojim se pojedini delovi tela stavljaju u stanje nepokretnosti u toku nekog perioda. Uglavnom se koristi posle loma kostiju; |
| Impaktiran zub | zub koji prenstveno zbog mehaničke prepreke, krivog položaja u vilici ili manjka položaja u zubnom luku ne može niknuti. Ovi zubi mogu se dovesti u zubni luk hirurško - ortodontskom terapijom ili translantacijom zuba. Ako to nije moguće onda se hirurški vade; |
| Implantat | namenski oblikovani predmeti, izrađeni od odgovarajućeg materijala, čija je osnovna namena ugradnja u živa tkiva; |
| Incizija | rasecanje, zarezivanje; |
| Indikacija | medicinski razlog za potrebu lečenja ili operatinog zahvata. Donosi se na temelju odgovarajućih simptoma; |
| Infekcija | reakcija organizma na prodor bakterija, patogenih mikroba i virusa; |
| Inlej | nadoknada koja se cementira u preparisani kanal. Za razliku od plombe, koja se pravi u ustima pacijenta, inlej se pravi van usta. Može biti napravljen od zlata, dentalnih legura i keramike; |
| Interferon | razred malih topljivih proteina koje se koriste u borbi protiv virusa; |
| Intramukozni implant | predstavlja jednu vrstu implanta; |
| Ispun | plomba; |
| Izbeljivanje | procedura u kojoj se uklanjaju razne diskoloracije sa površine zuba, a sama boja zuba postaje belija; |
| Jatrogen | termin koji označava da je nastala neka posledica (komplikacija) dejstvom medicinske, stomatološke i druge zdrastvene aktivnosti; |
| Jetkanje | nagrizanje gleđi kiselinama; |
| Jezik | izrazito pokretan mišićni organ prekriven sluzokožom. Osim čto prestavlja organ za ukus, jezik učestvuje u žvakanju i formiranju zalogaja, govoru i sisanju (kod beba); |
| Jonoforeza | terapijska metoda uvođenja u tkivo jona soli električnom strujom u terapijske svrhe. U endodonciji se koristi za dezinfekciju kanala korena (npr. gangrena pulpe zuba). Takođe se može koristiti u terapiji nekih oboljenja mekih tkiva usne duplje; |
| Juvenilna parodontopatija | ili parodontopatija mladih je specifičan vid ovog oboljenja koje se karakteriše brzim tokom i brzim gubitkom svih zuba; |
| K.E.P. | skraćenica za kvantitiativni prikaz morbiditeta stalnih zuba jedne osobe. Prestavlja zbir karijesnih (K), ekstrahovanih-izvađenih (E) i plombiranih (P) zuba; |
| Kalcifikacija | proces deponovanja kalcijumovih soli u organski matriks, pri izgradnji kostiju ili zuba; |
| Kalcifikacija pulpe | pojava stvaranja sitnih kalcifikovanih telašaca u tkivo pulpe starijih osoba. Mogu delimično ili u potpunosti zatvoriti kanal korenova zuba i tako onemogućiti endodontsku terapiju; |
| Kalus | novostvorena kost, koja nakon preloma ispunjava frakturnu pukotinu u roku zarastanja; |
| Kamenac | tvrde naslage na krunama zuba, koje se sastoje od kalcijumovih soli pljuvačke, organskih ostataka tkiva i mikro-organizama. Mesta gde se najviše stvara su: izvodna mesta pljuvačnih žlezda, jezične strane donjih prednjih zuba i obrazne strane gornjih molara. Uklanja se ili ručnim instrumentima ili ultrazvučno. Nastanak kamenca favorizuje pušenje i neispravna voda; |
| Kanalno lečenje | endodoncija; |
| Kandidijaza | akutna ili hronična površna mikoza uzrokovana gljivicom iz roda Candida; |
| Kapošijev sarkom | maligno oboljenje, nazvano po austrijskom dermatovenerologu. Jedan je od simptoma AIDS-a; |
| Karborund | silicijum-karbid (SiC); velike je tvrdoće i otporan je na dejstvo kiseline. U stomatologiji se koristi kao materijal od koga se proizvode brusna sredstva; |
| Karcinofobija | preterani strah od karcinoma; |
| Karcinom | maligni tumor koji se može javiti na svim mestima gde ima epitela. Zbog toga je malo mesta gdje se on ne može razviti primarno. Glavna osobina karcinoma je njegova sposobnost da metastazira tj. da se širi na okolna tkiva i organe, kao i da recidivira tj. da se, posle operativnog uklanjanja, ponovo javjaju; |
| Karijes | kvar zuba; najčešća bolest ljudi kojoj je obeležje lokalno razaranje minealizovanog tkiva. Započinje na površini zuba demineralizacijom gleđi, nakon čega sledi razaranje organske strukture. Proces napreduje kroz dentin dok ne dođe do pulpe kada izaziva infekciju i odumiranje same pulpe; |
| Kariogen | koji pogoduje nastanku karijesa; |
| Kariogena hrana | hrana koja pogoduje nastanku i širenju karijesa. Najkariogenija hrana su slatke i lepljive namirnice; |
| Katabolizam | metabolički proces putem kojeg se veliki i kompleksni molekuli (npr. ugljeni hidrati, masti i belančevine) razgrađuju na manje molekule. Pri tim reakcijama dolazi do oslobađanja energije koja se koristi za razne funkcije organizma; |
| Kavitet | udubljenje u zubu kao posledica karijesnog razaranja; |
| Keramika | porculan; |
| Keramička krunica | veštačka krunica napravljena samo od keramike, bez metala; |
| Kireta | oštar instrument koji služi za struganje sluznice ili kosti; |
| Kiretaža | terapijski postupak kada se odgovarajućim instrumentom stružu i čiste zubi i gingivalni džepovi ili kada se odstranjuje granulacioni tkivo kod periapikalnih hroničnih procesa; |
| Kiveta | metalna kutija ili cilindar koji se upotrebljava u postupcima izrade proteza u laboratoriji; |
| Kivetiranje | postupak ulaganja u kivetu, odnosno proces ulaganja modela proteze (jedan od postupaka pri izradi parcijalnih i totalnih proteza); |
| Klasa | vrsta i oblik preparacije karijesne lezije, koji zadovoljava neophodne principe. Postoji 6 klasa i svaka od njih označava preparisani kavitet na određenoj lokaciji u grupi zuba; |
| Klasa | procena odnosa gornjih i donjih zuba u zagrizu u sagitalnoj ravni (ravan normalna na horizontalnu i vertikalnu). Podelu je postavio Angle, i prema njoj postoje 3 klase; |
| Koaugulacija krvi | zgrušavanje krvi; fiziološki proces koji se odvija nakon povrede krvnog suda a ima za cilj sprečavanje isticanja krvi iz organizma; |
| Koferdam | komplet za održavanje suvog radnog polja. Sastoji se od visoko elastične tanke gume u kojoj se specijalnim kleštima prave rupe kroz koje se provlače krune zuba; |
| Kolaps | zamućenje ili gubitak svesti uzrokovan širenjem krvnih sudova u području splahnikusa. Bolesnici često kolabiraju u stomatološkoj stolici, jer pri zahvatu bolesnik sedi; |
| Kolenjak | naprava vezana za stomatološku bušilicu, koja omogućuje da se rotirajućim instrumentima može odstraniti i brusiti zubna supstanca; |
| Komplikovano vađenje | vađenje zuba u kojem je došlo do neke od komplikacija. Najčešća komplikacija je u lom krune zuba koja je ujedno i najlakša; |
| Kompozit | složeni materijal.sastoji se od neorganskog i organskog dela. Danas se najviše upotrebljavaju za izradu tzv. "belih" plombi; |
| Konac | pomoćno sredstvo u održavanju higijene zuba; |
| Kondil | zaobljeni nastavak kosti koji obično služi za artikulaciju sa drugom kosti; |
| Kongenitalan | nasledan, urođen, nastao za vreme intrauterinog života, sa čime se dete rodi; |
| Konkrement | slepljeni i stvrdnuti delovi neke materije. U stomatologiji zubni kamenac; |
| Kontagiozan | zarazan; |
| Kontraindikacija | pojam suprotan pojmu "indikaciji"; okolnost koja sprečava primenu određene intervencije kod bolesti čiji bi simptomi zahtevali takvu intervenciju; |
| Konzilijum | sastanak koji se održava radi savetovanja zbog nekog važnog predmeta npr. lekarski konzilijum zbog teškog bolesnika; |
| Koren zuba | deo zuba smešten u alveoli donje ili gornje vilice; |
| Kosina | interceptivna ortodontska naprava koja služi u terapiji obrnutog preklopa sekutića; |
| Kost | čvrst, elastičan potporni organ tela. Skup kostiju čini kostur ili skelet; |
| Koštani transplantat | metoda presađivanje kosti u stomatologiji, odnosno u oralnoj hirurgiji. Primenjuje se uglavnom u predprotetskoj hirurgiji; |
| Kovina | metal; |
| Kruna zuba | deo prirodnog zuba, vidljivog u usnoj duplji. Ona ima različi morfološki oblik, zavisno od grupe zuba. Unutar grupe zuba nalazi se pulpna komora; |
| Krunica | dodatak prirodnom zubu od veštačkog materijala. Ona se postavlja na posebno pripremljen (brušeni) zub; |
| Kserostomija | osećaj suvoće u ustima povezan sa smanjenim lučenjem pljuvačke. Ta pojava može biti akutna ili hronična; |
| Ksilokain | anestetik; u stomatologiji se mnogo upotrebljava kao lokalni anestetik; |
| Kukica | elementi za retenciju parcijalnih proteza; |
| Kutnjak | molar; |
| Kvržice | mala izbočenja na gleđi krune zuba koja daju karakterističan izgled bočnim zubima; |
| Labijalni luk | žičani element koji sa unutrašnje strane prati tok usana. U ortodonciji, osnovni žičani element u mobilnoj ili fiksnoj napravi; |
| Labijalno | ono što pripada usnama ili što je okrenuto prema usnama. Odnosi se na spoljašnje strane alveolarnog grebena i spoljašnnje strane prednjih zuba koje su okrenute prema napred tj. prema usnama; |
| Laceracija | razderotina ili vrsta rane koja u mekom tkivu nastaje delovanjem tupog, tvrdog predmeta; |
| Latentan | pritajen, prigušen, bolesni simptom koji se ne očekuje; |
| Lateralan | bočan, označava površine zuba desno ili levo od medijalne ravni; |
| Lege artis | po zakonu umentosti, po propisu. Uraditi neki postupak lečenja u skladu sa propisima i iskustvom stečenim pravilima struke; |
| Lentula | spiralno čelično svrdlo koje se korieti u endodonciji za punjenje kanala korenova; |
| Lezija | rana, povreda ili površinski znak bolesti na sluzokoži ili koži; bolesna promena u funkciji tkiva; |
| Ligament | zglobna veza, snop fibroznih vlakana razapetih između koštanih zglobnih tela koji direktno pojačavaju zglobnu čauru i osigurava spoj između kostiju; |
| Livena nadogradnja | veštački izrađena kruna zuba kojom se nadograđuje dio ili čitava prirodna krunica zuba. Uglavnom se izgrađuje od metala i legura; |
| Llividan | plavkast; oznaka za plavkastu ili plavosivu boju koja nastaje npr. zbog podliva krvi na koži i sluzokoži; |
| Lokalan | na mestu, ograničen na jednom mestu; |
| Lues | sifilis; hronično zarazno oboljenje izazvana bakterijom Treponema pallidum; |
| Luksacija | izčašenje zgloba. Zglobom povezane kosti dovedene su, najčešće traumom, u položaj iz kojeg se spontano ne mogu vratiti u normalan položaj i funkciju; |
| Makrohelija | povećane usne; |
| Makrodincija | pojava da su svi ili neki zubi stalne denticije veći od normalne veličine; |
| Makroglosija | veliki jezik; |
| Makrostomija | velika usta; |
| Maksilarni sinus | šupljina unutar tela gornje vilice koja se otvora u srednji nosni hodnik; |
| Makula | patološka promena u nivou kože ili oralne sluzokože. U ustima su ove promene najčešće crvene, smeđe ili crne boje. Često su i neobojene te se teško razlikuju od ostale sluzokože; |
| Malformacija | odstupanje od normalnog oblika; |
| Maligan | štetan, zloćudan, poguban, zao. Kada se odnosi na tumor označava sposobnost anaplazije, invazije i metastaziranja; |
| Malnutricija | poremećaj u nutriciji koji narušava zdravlje. Nastaje zbg nedostatka uzimanja hrane ili zbog neuravnoteženog načina ishrane; |
| Malokluzija | svako odstupanje od normalne okluzije; |
| Malpozicija | abnormalni položaj neke anatomske strukture; |
| Mandibula | donja vilica; |
| Marginalan | ono što se odnosi na rub ili granicu; neznatan, postran, usputan, nebitan, nevažan; |
| Marsupijalizacija | hirurški postupak otvaranja cista kojom se uspostavlja komunikacija sa spoljašnjom sredinom; |
| Matrica | u stomatologiji naziv za vrpcu od čeličnog lima koja se odgovarajućim zatezačem pripoji, odnosno adaptira uz zub kako bi se bolje aplikovao materijal od kojeg se izrađuje plomba ; |
| Maturacija | sazrevanje; |
| Maxilla | gornja vilica; |
| Medijalan | usmeren prema sredini; |
| Medijalna linija | središnja linija koja deli telo na levu i desnu polovinu; |
| Medikament | termin kojim se označava svaka medicinska supstanca ili lek u užem smislu riječi; |
| Meko nepce | čini zadnju trećinu nepčane pregrade koja učestvuje u aktu gutanja i nastanku glasa. Sastoji se od 5 mišića sa svake strane nepca; |
| Melanom | zloćudni tumor kože i sluzokože koji rano metastazira; |
| Melkersson- Rosenthl-ov sindrom | granulomatozni heilitis sa facijalnom paralizom i kongenitalnim izbrazdanim jezikom; |
| Metabolizam | razmjena materija i promene u njenom toku; |
| Metastaza | rasejavanje ili premeštnje. Odnosi se na širenje patološkog procesa pri čemu mogu sekudarno oboleti udaljeni delovi tela; |
| Mezijalno | prema srednjoj liniji odn. prema središnjoj liniji zbnog luka; |
| Mikrohelija | male usne; |
| Mikrodoncija | pojedini ili svi zubi manji su od normalne veličine; |
| Mikroglosija | mali jezik; |
| Mikrostomija | mala usta; |
| Migracija zuba | pomeranje zuba obično prouzrokovano gubitkom zuba. Prednji zubi se pomeraju distalno a bočni mezijalno; |
| Mlečni zubi | sastoje se od 20 zuba i to po 10 u svakoj vilici. Niču od 6. do 30. meseca života. Najpre niču centralni (6-10), pa lateralni sekutići (6-11), prvi molari (11-18), očnjaci (11-22) i na kraju drugi molari (19-30). Obično prvo niču istovetni zubi u donjoj pa u gornjoj vilici; |
| Model | pozitiv u gipsu koji se dobija iz uzetog otiska vilica i pratećih struktura. Služi za analizu stanja u ustima i izradu protetičkih nadoknada; |
| Monoblok | prva mobilna bimaksilarna ortodontska naprava; |
| Most | fiksna nadoknada jednog ili više zuba. Kao nosači mosta služe zubi ili njihovi korenovi na koje je fiksiran krunicama; |
| Nabijač | ručni instrument koji danas ugkavnom služi za postavljanje ispuna tj. plombi u ustima pacijenata; |
| Nagrizanje gleđi | klinički postupak kojim se primenom kiseline demineralizuje površinski sloj gleđi, koji se koristi pri izradi plombi od kompozitnih materijala. Za tu svrhu koristi se 35-37% ortofosforna kiselina; |
| Nasadnik | instrument koji služi za klinički rad u ustima pacijenta ili za rad u laboratoriji. U nasadnik se stavljaju rotirajući elementi koja služe za preparaciju kaviteta ili obradu metala il akrilata; |
| Nekroza | skup morfoloških promena uzrokovana progresivnim delovanjem enzima na oštećeno tkivo; |
| Nekroza pulpe | odumiranje zubne pulpe sa bakterijskom invazijom ili bez nje; |
| Neoplazma | novotvorevina, izraštaj, priraslica; |
| Neuralgija | bolest koja se karakteriše bolovima u toku nerva. U području glave i vrata javlja se u toku petog (n. trigeminus) i devetog moždanog nerva (n. glosopharingeus). U najvećem broju slučajeva uzrok se ne može otkriti. Tada se napadi bola javljaju i posle nekih uobičajenih radnji kao npr. umivanje, brijanje, češanje i sl. ; |
| Nevus | kružna promena na koži ili sluzokokoži nastala zbog poremećaja embrionalnog razvoja, a javlja se pri rođenju, u detinjstvu ili kasnijem životu. U užem smislu pod ovim pojmom podrazumeva se pigmentni mladež; |
| Noksa | uzrok bolest; materija ili stanje koje štetno deluje na organizam; |
| Noma | progredijentni gangenozni proces na oralnoj sluzokoži; |
| Nosač amalgama | instrument koji služi za lakšu aplikaciju amalgama u preparisani kavitet; |
| Nostrifikacija | zakonski postupak kojim se u inostantsvu stečena diploma priznaje i izjednačuje sa domaćom; |
| Novocain | fabrički naziv lokalnog anestetika prokain hidrohlorida; |
| Nuk cucla | fiziološki oblikovana cucla za veštačku ishranu djeteta. Ova vrsta ucle podstiče dojenče da obavlja istovrsne pokrete jezika, usana i donje vilice, kao i pri prirodnom dojenju; |
| Obrnuti preklop | obrnuti odnos sečivnih ivica gornjih i donjih sekutića u sagitali pri normalnoj okluziji, kada donji sekutići stoje ispred gornjih; |
| Odlijev | model; |
| Okludator | naprava koja služi da se modeli gornje i donje vilice, predhodno fiksirani voštanim zagrizom u određenom odnosu, sačuvaju u takvom odnosu kroz čitav proces izrade protetskog rada; |
| Okludirati | dovesti u dodir zubne nizove obe vilice; |
| Okluzalno | odnosi se ili je usmeren na griznu površinu bočnih zuba; |
| Okluzija | svaki kontakt između sečivnih ili griznih površina zuba gornje i donje vilice prilikom pokreta donje vilice; |
| Onlej | metalni ili keramički liveni ispun koji nadoknađuje izgubljeni deo zubnih kvržica; |
| Operacija | hirurški zahvat koji se koristi u svrhu lečenja; |
| Opstrukcija | zagrađivanje, zatvaranje, pokušaj da se nešto onemogući, zatvaranje krvnog suda ili izvodnog kanala začepljenjem ili pritiskom spolja; |
| Oralna hirurgija | specijalistička grana stomatologije koja se bavi hirurškim zahvatima u području usta, zuba i vilica; |
| Oralna medicina | sveobuhvatni naziv za granu medicine koja pomoću naučnih saznanja i praktične primene radi na očuvanju i unapređenju zdravlja organa usne duplje i graničnih oblasti; |
| Oralna patologija | grana stomatologije koja se bavi proučavanjem prirode oralnih patoloških promena, njihovim uzrocima, razvojem i učincima; |
| Organogeneza | stvaranje organa u periodu embrionalnog razvoja; |
| Ortodoncija | stomatološka grana koja se bavi proučavanjem i nadzorom dento-facijalnog rasta i razvoja od rođenja do zrelosti uključujući sve preventivne, interceptivne i terapijske zahvate kod dentalnih, dento-alveolarnih, maksilarnih, inter-makislarnih i maksilo-facijalnih nepravilnosti, koje iziskuju korekciju uz pomoć mehaničkih sila ili stimulacijom i preusmjeravanjem funkcionalnih sila unutar maksilo-facijalnog kompleksa uz pomoć posebno konstruisanih naprava da bi se uspostavili optimalni okluzioni odnosi i skladan izgled lica; |
| Ortodontska ekstrakcija | primenjuje se radi sprečavanja nastanka ili omogućavanja lečenja ortodontskih anomalija; |
| Ortopan- tomografija | vrsta Rö snimka na kojem se snimaju obe vilice, svi zubi, maksilarni sinus i vilični zglobovi; |
| Osteom | benigni tumor kosti. Ukoliko dovodi do deformacija na licu ili onemogućava izradu protetskih radova uklanja se hirurški; |
| Osteomijelitis | zapaljenje koštane srži; |
| Osteoplastika | hirurški zahvat kojim se nadoknađuje kost pomoću kosti samog bolesnika; |
| Osteoporoza | sistemski poremećaj koji može zahvatiti bilo koju kost. Glavna krakteristika jeste smanjenje koštane supstance; |
| Osteotomija | hirurški postupak kojim se izaziva prelom kosti. To se najčešće radi zbog nepravilno sraslih fragmenata, operacije tumora, ortodontskih anomalija ili estetskih defekata; |
| Otisak | klinički postupak u stomatologiji, prtežno u stomatološkoj protetici i ortodonciji, kojim se dobija negativ otisnutih zuba, bezubih površina i popratnih struktura.; |
| Palatinalni svod | dio tvrdog nepca između podnožja lijevog i desnog alveolarnog grebena. Dubina svoda može biti različita, a najnepovoljnije je duboko ili tzv. "gotsko nepce"; |
| Palatinalno | nepčano, prema nepcu, sa nepčane strane. Odnosi se na anatomske strukture smešteno nepčano, kao i na one njihove delove koje su okrenute ka nepcu; |
| Palatum | nepce; anatomska pregrada koja odvaja usnu od nosne šupljine a sastoji se od prednjeg ili tvrdog nepca i zadnjeg ili mekog nepca; |
| Palpacija | dijagnostička metoda istraživanja bolesti opipavanjem bolesnika ili njegovog obolelog dela tela; |
| Panoramski rendgen snimak | zajednički naziv za nekoliko vrsta ekstraoralnih tehnika, koji pružaju uvid u kompletnu denticiju i prateće strukture; |
| Papile | izbočine na vrhu jezika u kojima su smešteni receptori čula ukusa. Postoje tri vrste ovih papila: pečurkaste, listaste i opšančene; |
| Papula | eflorescencija iznad nivoa kože u obliku čvorića čvrste konzistencije, građena od veziva i epitela; |
| Parafunkcije | nefiziološke funkcije kao što su stiskanje i škripanje zubima, stiskanje jezikom, sisasnje i griženje usana i obraza; |
| Paralerometar | instrument za određivanje pararelnosti jednog objekta (zuba) sa drugim; |
| Parasimpatikus | deo autonomnog nervnog sistema; |
| Paratubarni prostor | nalazi se u ustima između unutrašnje strane obraza i alveolarnog nastavka u predelu tubera gornje vilice. Ovaj prostor je bitan za dobru stabilnost totalne proteze; |
| Parcijalna proteza | proteza koja nadoknađuje jedan ili više zuba i njihova okolna tkiva i koja je poduprta na zubima i/ili sluzokoži; |
| Parenteralno | aplikacija leka mimo probavnog (digestivnog) sistema (injekcija, infuzije); |
| Parastezija | poremećaj osećaja na površini tela pri dodiru ili spontano; |
| Parodont | funkcionalna celina koja se sastoji od tkiva koja su razvojno i funkcionalno u uskoj vezi. Tu spadaju gingiva, cement, periodoncijum i alveolarna kost; |
| Parodontitis | upala parodonta; |
| Parulis | stariji naziv za submukozni apsces; |
| Paste | standardne lekovite mešavine, namenjene spoljašnjoj upotrebi; |
| Pasterizacija | proces pri kojem se tečnost zagreva na temperaturi od 60°C u trajanju od 30 minuta. Na taj način uništava se najveći broj patogenih bakterija; |
| Patogeno | što uzrokuje bolest; |
| Patognomičan | simptom koji je karakterističan za određenu bolest; |
| Patologija | nauka obolestima, njihovim uzrocima, postanku, razvoju, toku i raširenosti; |
| Pean | hvataljka za krvne sudove. Upotrebljava se za hemostazu u toku hirurških operacija; |
| Pedodoncija | dečija stomatologija; |
| Pedodont | specijalista dečije stomatologije; |
| Penicilin | antibiotik širokog spektra dejstva. Spada u antibiotike prvog reda. Zbog mogućnosti stvaranja otpornosti na njega, ne treba se uzimati bez odobrenja lekara; |
| Perforacija | akt ili proces probijanja kroz neku površinu ili sloj; slučajno otvaranje tkiva; |
| Peri | prefiks (grč.) koji označava oko, okolo; |
| Periapeks | predeo oko vrha zubnog korena u kojem se nalazi vezivno tkivo. U tom predelu mogu se javiti zapaljenja akutnog i hroničnog toka; |
| Periapeksni proces | zapaljenski proces koji se nalazi u predelu oko vrha korena zuba; |
| Perikoronitis | zapaljenje sluokokože koja prekriva ili leži uz krunicu nedovoljno izniklog zuba u slučaju otežanog nicanja. Obično se radi o umnjacima, i to uglavnom u osoba starosti od 17 do 25 godina; |
| Periost | pokosnica, opna koja obavija kost. Važnost ove opne ogleda se u prehrani kosti, posebno pri lomu kosti kada ima ulogu u stvaranju koštanog kalusa; |
| Perkusija | način pregleda bolesnika kuckanjem po telu; |
| Perkutano | kroz kožu (prodiranje lekova, krema, masti); |
| Per os | termin koji označava uzimanje lekova kroz usta; |
| pH | (potentia Hydrogenii) logaritam koncentracije vodonikovih jona sa promenljivim predznakom. pH je merilo kiselosti odnosno baznosti; |
| Placebo | neaktivna stvar ili preparat, indiferentna bez terapiskog efekta; |
| Plak | mekani tanki sloj ostataka hrane, mucina, mrtvih epitelnih ćelija na zubu koji stvara povoljne uslove za rast bakterija što dovodi do nastanka karijesa; |
| Plika | sluzokožni nabor; |
| Podbradna kapa | mobilna ekstraoralna ortodontska naprava sa potiljačnim sidrenjem koja se koristi kao jedino ili dodatno terapijsko sredstvo u lečenju progenije i skeletnog otvorenog zagrižaja; |
| Podlaganje | postupak nanošenja sloja akrilata na parcijalne ili totalne proteze radi prilagođavanja istih. Uglavnom se radi kod starih proteza; |
| Poliklinika | više različitih odeljenja bolnice koji služe za ambulantno lečenje; |
| Porcelan | keramika; |
| Postmortalno | posle smrti; |
| Postnatalno | posle rođenja; |
| Predilekciono mjesto | nalazi se na pojedinim organima ili tkivima koja su posebno sklona razvoju nekih nepovoljnih stanja ili patoloških promena; |
| Pregled | prvenstveno klinička pretraga nakon dobijanja anmnestičkih podataka od pacijenta ili njegove pratnje; |
| Preliminarno | uvodno, predhodno, prolazno; |
| Premedikacija | medikamentna priprema bolesnika pre anestezije, operacije ili lečenja; |
| Preparacija kaviteta | postupak kojim se u zubu formira biomehanički prihvatljiv oblik, kako bi se u kavitet stvaila i održala plomba; |
| Preparacija zuba | kao priprema za protetsku nadoknadu (krunica), zub treba na izbrusiti na taj način da joj je najveći obim u predelu gingive. Pored ovog, u toku brušenja treba se pridržavati još nekoliko principa; |
| Preventivna stomatologija | grana stomatologije u čiju delatnost spadaju sve aktivnosti stomatološke zaštite stanovništva, a posebno dečije dobi radi osiguravanja normalnog rasta i razvoja te održavanja funkcija celokupnog orofacijalnog sistema; |
| Preventivno | prevremeno sprečavanje nastanka štetnih posledica; |
| Profesionalna tajna | službena tajna, koju čovjek sazna pri vršenju svog zvanja. Poštovanje profesionalne tajne etička je obaveza svakog zdravstvenog radnika; |
| Profilaksa | prevencija; skup zaštitnih mera za sprečavanje neke opasnosti. U medicini, mere zaštita od bolesti; |
| Progenija | ortodontska nepravlnost nasledne etiologije čija je osnovna karakteristika obrnut preklop sekutića; |
| Proksimalno | usmerno prema napred; |
| Protetika | deo medicine koja se bavi zamenjivanjem izgubljenih, obolelih ili dotrajalih organa novim veštačkim, poput ortopedskih, očnih, stomatoloških i dr.; |
| Proteza | veštačka nadoknada za izgubljeni deo tela. U stomatologiji, u šrem smislu, to su krune, mostovi, delimične ili totalne proteze; |
| Pulpa | zauzima središnji deo svakog zuba. Ona prestavlja vezivno tkivo koje je dobro prokrvljeno i inervisano oko kojeg se nalazi dentin; |
| Pulpektomija | ekstirpacija pulpe; |
| Pulpitis | zapaljenje zubne pulpe, obično zbog bakterijske infekcije, frakture zuba ili drugih stanja koja dovode do izlaganja pulpe bakterijama, hemijskim i mehaničkim nadražajima; |
| Pulpotomija | amputacija pulpe; |
| Radikularan | korenski; |
| Radiografija | postupak prikazivanja anatomskih struktura pomoću X ili gama zraka, koji prolaze kroz tkiva i beleže sliku na posebno osetljivim filmovima; |
| Radiologija | rendgenografija; nauka o energiji zračenja i o radioaktivnim materijama; |
| Raspatorium | hiruršku instrument za ljuštenje periosta; |
| Recidiv | ponovna pojava bolesti posle ozdravljenja; ponovna pojava tumora nakon operacije; |
| Regresija | prelaz od viših razvojnih oblika prema nižim, promena nagore, nazadovanje, smirivanje simptoma ili bolesnog stanja; |
| Regurgitacija | vraćanje sadržaja želuca u jednjak. Označava se i kao gastroezofagealni refleks, usled nepravilne funkcije mišića na kraju jednjaka; |
| Reinfekcija | sekudarna infekcija sa istim patogenim mikroorganizmom; |
| Reparatura | popravak. U stomatologiji se odnosi na popravku proteza nakon ispadanja zuba ili loma iste; mostova nakon loma akriltnih faseta i sl.; |
| Resekcija | hirurški postupak kada se odstranjuje deo nekog organa, kao što je na primer amputacija vrha korena zuba; |
| Retencija | otpor pomeranja sa ležišta; bolje prijanjanje. Jedna od najbitnijih osobina proteze tj. da se opire sili gravitacije, lepljivoj hrani i silama koje dolaze do izražaja pri govoru i jelu; |
| Retencioni aparat | mobilna ili fiksna ortodontska naprava, koja ne obavlja nikakve terapijske zadatke, već služi isključivo za održavanje postojećeg stanja, odnosno predhodnom terapijom postignute rezultate; |
| Retro | prefiks koji označava natrag, unatrag; |
| Rezilijencija | sposobnost tkiva ili materijala da se nakon prestanka delovanja sile, koja ne prelazi granicu njegove elastičnosti, vrati u prvobitni oblik; |
| Rezistencija | urođena fizička ili duševna sposobnost prema spoljašnjim uticajima; otpornost prema infekciji i bolesti; |
| Rubor | crvenilo, jedan od glavnih znakova zapaljenja; |
| Ruptura | spontani ili nasilni prekid kontinuiteta tkiva ili organa; |
| Salivacija | proces izlučivanja, odnosno sekrecije pljuvačke; |
| Sanacija | skup mera koje se primenjuju radi poboljšanja ili ozdravljenja nerušenog zdravlja, pa tako i zuba i drugih djelova usne duplje. Najčešće je reč o sanaciji karijesa; |
| Sedativ | sredstvo za umirenje. Umiruju čovjeka i omogućavaju mu mirnu i trezvenu reakciju na nadražaje okoline, a da pri tom ne izaziva pospanost iako svojim djelovanjem mogu olakšati san; |
| Sekrecija | proces izlučivanja sekreta iz neke žlezde; |
| Sekvestar | nekrotičan komad kosti koji je odvojen od zdrave kosti; |
| Separacija | razdvajanje, odvajanje; |
| Sepsa | trovanje krvi mikroorganizmima i njihovim toksinima; |
| Simpatikus | deo autonomnog nervno sistema; |
| Simptom | obeležje, pojava, znak bolesti. Dele se na objektivne, koji se utvrđuju pregledom i laboratorijskim ispitivanjima (npr. crvenilo, povećan broj leukocita i dr.) i subjektivne, koje primećuje sam pacijent (npr. povećana temperatura); |
| Simptomatska terapija | terapija koja je usmerena ka uklanjanju pojedinih simptoma neke bolesti (npr. bol, temreratura, otok i sl.), a ne protiv njenog uzroka; |
| Sindrom | skup simptoma koji se redovno pojavljuju povezano. Stručni medicinski naziv za grupu znakova bolesti sa jasnim i određenim kliničkim značenjem; |
| Sinergizam | zajednička aktivnost pojedinih agenasa (lekova) čije je dejstvo veće od zbira pojedniačnih dejstava; |
| Sinkopa | stanje indentično sa kolapsom, nesvestica. Kratkotrajan, reverzibilan gubitak svesti, koja nastaje zbog slabog dotoka kiseonika mozgu. Ovo je jedna od mnogih komplikacija u toku oralnohirurških intervencija; |
| Sinus | šupljine nekih kostiju glave. Postije četri sinusa: maksilarni (smešten u gornjoj vilici), etmoidalni (smešten u nosnoj kosti), sfenoidalni (smešten u kosti ispod hipofize) i frontalni (smešten u čeonoj kosti); |
| Siva plomba | plomba izrađena od amalgama; |
| Skalpel | instrument za sečenje i rezanje tkiva u toku hirurških zahvata; |
| Skaler | instrument kojim se uklanjaju tvrde naslage sa zuba (kamenac); |
| Skeletirana proteza | vrsta mobilne parcijalne proteze, čija je baza, koja naleže na sluzokožu svedena na najmanju meru. Osnovna karakteristika ovih proteza jeste da se pritisak sa veštačkih zuba prenosi preko preostalih zuba a ne preko sluzokože; |
| Slitina | legura; |
| Somatski | ono što se odnosi na telo; |
| Sonda | ručni stomatološki instrument koji služi kao dijagnostički instrument; |
| Stalni zubi | prva generacija zuba koja niče u periodu od 6. do 20. godine. Ima ih 32, i to 8 sekutića, 4 očnjaka, 8 premolara i 12 molara; |
| Sterilizacija | postupak kojim se neka materija oslobođa mikro - organizama. Primenjuje se u stomatologiji, medicini i pogotovu u hirurgiji; |
| Stomatološka protetika | grana stomatologije koja se bavi uspostavljanjem i održavanjem oralne funkcije nadoknađivanjem izgubljenih zuba i tkiva veštačkim pomagalima; |
| Subakutno | medicinski pojam za bolest koju ne prate intezivni simptomi; |
| Sublingvalno | odnosi se na područja ili tkiva koja se nalaze ispod jezika; |
| Subluksacija | delimično iskakanje donje vilice iz svog zgloba; |
| Submentalno | pod bradom; |
| Superinfekcija | infekcija mikrobima koji nisu članovi normalne flore; |
| Suprainfekcija | infekcija povezana sa antibiotskom terapijom gde je osetljiva flora potisnuta, pa rastu otporni organizmi; |
| Svrdla | pomoćna sredstva koja se stavljaju u nasadnik, kolenjak ili turbinu pri preparaciji zuba. Broj rotacija može ići od 5.000 pa do preko 500.000 u minuti. Kod turbina je neophodan i vodeni sprej koji je neophodan jer se pri velikom broju obrtaja stvara i velika temperatura koja deluje štetno na pulpu zuba; |
| Šok | stanje organizma čiji je najuočljiviji simptom slabljenje cirkulacije krvi; |
| Špatula | instrument za mešanje različitih materijala u laboratorijskoj ili kliničkoj stomatologiji; |
| Štitnik za usta | najkorisnija je naprava za prevenciju povreda zuba kao i ostlaih oralnih struktura, a štiti i od potresa mozga; |
| Špric | instrument koji služi za primenu tečnosti; |
| T.M.J. | anglo-američka skraćenica za temporo-mandibularni zglob; |
| Taurodontizam | anomalija zuba sa povećanom komore pulpe. Takvi zubi liče na bivolje zube, zbog čega je i poremećaj dobio ime (taurus - bik); |
| Temporo- mandibularni zglob | vilični zglob, jedini pokretni zglob glave. Spaja donju vilicu i slepoočnu kost; |
| Terapija | deo medicine i stomatologije koja proučava i primenjuje metode lečenja bolesti; |
| Teratogeni faktor | uzročnici ili materije koje, date trudnicama, dovode do stvaranja unakaženja kod novorođene djece; |
| Tetraciklini | antibiotici širokog spektra dejstva; |
| Toaleta rane | postupak kojim se u toku hirurškog zahvata rana očisti od nečistoća ili stranih tela; |
| Toksin | otrov; naziv koji se često upotrebljava za posebne proteinske otrovne supstance koje stvaraju više biljke, neke životinje i patogeni mikrobi, a vrlo su otrovne za žive organizme; |
| Toxavit | fabrički naziv materijala koji služi u stomatologiji za umrtvljivanje zubne pulpe u procesu endodontske terapije; |
| Totalna proteza | nadoknađuje sve zube i prateća tkiva jedne ili obeju vilica. Česte su konbinacije totalne proteze u jednoj i parcijalne u drugoj vilici; |
| Translucencija | mogućnost delimičnog prolaska svetlosnih zraka kroz neki predmet, odnosno pojava koja postoji kod gleđi zuba sa zdravom pulpom; |
| Transdentalni implant | predstavlja jednu vrstu implanta; |
| Transparetnost | prozirnost neke stvari; |
| Transpozicija | izmena položaja u redosledu zuba stalne denticije (npr. očnjak na mestu sjekutića i obrnuto). Uglavnom zahvata dva susedna zuba. Najčešće su zahvaćeni očnjak i prvi premolar kao i očnjak i bočni sekutić; |
| Trauma | rana ili ozleda; |
| Trepanacija | akt perforacije, probijanja; hirurška metoda kojom se stvara mali kružni otvor na kosti; |
| Trepanacija pulpe | otvaranje krova pulpne komore radi uspostavljanja drenaže zuba putem korenskog kanala i prva radnja kod endodontskog tretmana; |
| Tretman | terapija, lečenje; |
| Trijas | skup od tri simptoma; |
| Trio pasta | pasta koja se koristi u toku endodontske terapije; |
| Trizmus | grč žvačne muskulature; |
| Tromb | krvni ugrušak u srcu ili arterijama; |
| Tumor | otekline, izrasline. Prema toku možemo ih podeliti u benigne (dobroćudne) i maligne (zloćudne); |
| Turgor | čvrstina, napetost (kože); |
| Turner-ov zub | hipoplazije u predelu labijalne ili okluzalne površine stalnih sekutića i premolara. Posledica je zapaljenskih procesa u periapeksnoj regiji mlečnih zuba. Promena je uglavnom ograničena na jedan ili eventualno dva zuba; |
| Tvrdo nepce | osnovu tvrdog nepca čine nepčani nastavci gornje vilice i nepčane kosti. Pokrivene su zadebljalom sluzokožom koja je dobro prirasla uz njih; |
| Ulceracija | nastajanje čira, nakupljanje gnoja; |
| Ulkus | dublji defekt kože ili sluzokpže nastao nekrozom bolesno promenjenog tkiva. Uzroci su zapaljenja, dugotrajni pritisak, delovanje hemisjkih i fizičkih faktora; |
| Upala | zapaljenje, nekog organa ili tkiva može nastati zbog različitih uzroka: fizičkih (toplota, pritisak), hemijskih (kiseline, baze), mikrobnih (virusi, bakterije) i radijacionih; |
| Uvula | resica, izduženje zadnje ivice mekog nepca na njegovoj sredini; |
| Vađenje zuba | skup postupaka sa ciljem da se, uz primenu odgovarajuće sile, zub odvoji od čašice i ukloni iz nje; |
| Vakcina | biološki preparat koji se primenjuje u prevenciji zaraznih oboljenja; |
| Vandemocijum | uobičajeni naslov za pisane vodiče i priručnike koji mogu imati i medicinski sadržaj; |
| Veniri | pogledaj fasete; |
| Ventralno | u smeru trbuha; |
| Vertigo | vrtoglavica; |
| Veruka | bradavica, mali izraštaj epidermisa (gornjeg sloja kože). Javlja se pojedinačno ili u nakupinama. Ima tendenciju multiplog pojavljivanja na različitim delovima kože, naročito na rukama; |
| Vestibularna ploča | interceptivna mobilna ortodontska naprava, koja leži pasivno u području gornje i donje vilice te postaje aktivna delovanjem oralne muskulature. Primenjuje se kod odvikavanja od nepoželjnih navika sisanja i guranja jezika, bruksizma i oralne respiracije; |
| Vestibuloplastika | predprotetski hirurški zahvat kojim se produbljuje vestibulum kako bi se postiglo bolje ležište proteze; |
| Vezikula | promena iznad nivoa kože, izgleda kao uzdignuti mehurić na koži i sluzokoži veličine do 5mm; |
| Vezivno tkivo | najmekša vrsta potpornih tkiva, koja osim potporne ima i nutritivnu ulogu; |
| Virulencija | sposobnost mikroorganizma da izazove bolest; |
| Vitalion | električna naprava za ispitivanje vitalnosti pulpe zuba; |
| Vitalno | životno, snažno; |
| Vitamini | naziv za skup organskih supstanci koje telo prima u malim količinama zajedno sa hranom. Veoma su neophodni za funkcionisanje organizma i njhovo pomanjkanje izaziva brojne poremećaje; |
| Vivisekcija | hirurški zahvat na živim životinjama radi naučnog istraživanja; |
| Vizil proteza | vidi: skeletirana proteza; |
| Vizil proteza | antiseptički rastvor čije se dejstvo zasniva na reakciji sa enzimom katalazom, kojeg ima dosta u krvi i gnoju. U toj reakciji oslobađa se kiseonik koji deluje antibakterijski; |
| Zagriz | međusobni odnos gornjeg i donjeg zubnog niza kod podignute donje vilice i kontakta zuba; |
| Zalivanje fisura | jedna od metoda prevencije nastanka karijesa. Preporučuje se zalivanje molara odmah po njihovom izbijanju; |
| Zub | kalcifikovan organ smešten u koštanim jamicama viličnog nastavka gornje i donje vilice; |
| Zubna četkica | pomoćno sredtsvo u održavanju zubne higijene. Sa njome se, u konbinaciji sa zubnim pastama, odstranjuju sve naslage na zubima od ostataka hrane, bakterija, ojluštenog epitela i drugo. Takođe masira i gingivu. Za dobre efekte pranja zuba četkicom neophpdna je i njena pravilna upotreba; |
| Zubna pasta | spada u grupu pasta (oblik lekova). Sastoje se uglavnom od kalcijum karbonata, sapuna i glicerola; |
| Zubni kamenac | vidi kamenac; |
| Zubni tehničar | profil zdrastvenog radnika u stomatologiji sa srednjom ili višom stručnom spremom koji je teoretski i praktično osposobljen da u zubotehničkoj laboratoriji izrađuje razna protetska pomagala i nadoknade u stomatologiji. Svi radovi se izrađuju individualno po potrebi pacijenta; |
| W.H.O. | skraćenica za svetsku zdravstvenu organizaciju (SZO), osnovana 1948. godine u sklopu Ujedinjenih Nacija; |
| Walkoff-ova kuglica | voštana kuglica koja se smešta na gornju voštani model gornje totalne proteze, na njenoj zadnjoj trećini, i služi za otkrivanje pravilnog odnosa donje i gornje vilice; |
| Walkoff-ova pasta | pasta za punjenje korenskih kanala; |
| Winter-ova poluga | parna poluga koja služi za vađenje slomljenih korenova donjih višekorenih zuba kada je jedan koren već izvađen; |
preko
0
sačuvanih zuba
preko
0
zadovoljnih pacijenata
preko
0
savršenih osmeha
preko
0